Volgens deze wet doe je juist te veel je best
Als je denkt dat je alles op alles moet zetten om ergens te komen, heb je het volgens de filosofische schrijver Alan Watts (en co.) niet bij het juiste einde.
Het zal je niet verbazen dat ik ook een persoon was voordat ik ontkiemde tot een volwassen être van 1,84 meter die haar btw-aangifte zelfstandig doet en haar koffie ook gewoon zwart drinkt.
En hoewel ik als kind wel al vrij ruim in de centimeters zat, was ik ook een meisje dat maar gewoon wat deed. Gewapend met een doosje glitterpennen en wat dikke stiften doopte ik mezelf tot hoofdredacteur van een tijdschrift dat ik in hoogst eigen persoon met plakband aan elkaar plakte en waarin ik mijn eigen fanmail schreef.
Ik deed verslag van alles-en-niets in zelfgemaakte kranten die nooit een brievenbus van binnen zagen, maakte podcasts avant la lettre door gehurkt voor m’n cd-speler een willekeurig verhaal op te hangen en dat met een cassettebandje op te nemen en begon aan boeken die nooit een plot hebben gekend.
Doelloze lol
Zo bracht ik heel wat onbekommerde uren door achter m’n bureau. Uren waarin ik maakte, gewoon om het maken.
Met een bereik van één persoon in de gedaante van m’n broertje was het enige wat ik kwam halen puur vermaak. Ik deed m’n best en kreeg er doelloze lol voor terug.
En dan word je volwassen
Maar van lieverlee kruipt de volwassenheid nagenoeg ongemerkt je leven in. Voor je er erg in hebt, schrijf je semi-belangrijke mailtjes in plaats van fanpost met een glitterpen en zeg je dingen als ‘ik ga lekker naar bed’ als het negen uur ‘s avonds is, of ‘nee, ik los niet annuïtair af’ als je op het zoveelste kraambezoek verstrengeld bent geraakt in een gesprek over de hypotheekrenteaftrek.
En dan weet je dat het menens is. De broek die je eigenhandig probeert op te houden, lijkt je steeds beter te passen.
Je doet je best, je doet het nog een beetje beter
Het leven neemt je serieus en jij neemt het leven serieus. De doelloze lol maakt plaats voor nuttige taken die je niet meer aan elkaar kunt plakken met een rolletje plakband.
Je doet je best, je doet het nog een beetje beter en behendig rijg je de kralen aan de draad van je levensketting. Je bent op zoek naar iets wat eruit ziet als succes en ruikt naar geluk en tegelijkertijd vraag je jezelf af wat dat ‘iets’ eigenlijk is en of het wel genoeg gaat zijn.
En als dat ‘iets’ dan niet volgt, zit er maar een ding op: gas erbij.
Omgekeerd effect
Maar dat harder je best doen niet altijd de oplossing is, daar hoef ik je in deze door burn-outklachten overspoelde wereld hopelijk niet aan te herinneren. Niet dat elke burn-out wordt veroorzaakt door prestatiedruk, maar geluk is anders.
Want (te) hard je best doen, kan ook een averechts effect hebben. Filosoof en schrijver Alan Watts noemt het The Backwards Law1: hoe meer je iets najaagt (geluk, rijkdom, succes, liefde) hoe meer je je ervan bewust bent dat je iets mist, hoe minder tevreden je bent.
Wat wil je eigenlijk bereiken?
Volgens Watts heeft dat er enerzijds mee te maken dat je ergens naar op zoek bent, maar niet goed weet wat dat is.
Hoe ziet dat succes waar je naar verlangt er eigenlijk uit?
Wat houdt dat resultaat waar je naar streeft precies in?
En wanneer ga je dan tevreden zijn?
Anderzijds stelt Watts dat die eeuwige zoektocht naar meer enkel en alleen het feit versterkt dat je nu niet hebt wat je wilt. Wie streeft naar iets beters, vertelt zichzelf dat dit moment niet goed genoeg is.
Hoe meer je verlangt naar succes, hoe minder succesvol je nu bent; hoe meer je gelukkig wilt zijn, hoe minder gelukkig je je op dit moment voelt.
Kun je falen door te veel je best te doen?
Dat laatste snijdt ook hoogleraar psychologie David A. Clark2 aan met de Mental Control Paradox: hoe meer je probeert om je goed te voelen (of iets goed te doen), hoe minder lekker het gaat.
En hoe minder lekker het gaat, hoe harder we proberen. En zo is het vicieuze cirkeltje rond.
“We vinden het logisch dat iets mislukt als je je best niet hebt gedaan of als je je niet goed hebt voorbereid,” zegt de psycholoog. “Maar wat we niet zo goed begrijpen, is dat iets ook kan mislukken omdat je het juist te graag wilt of omdat je te veel je best doet.”
Paradox van wilskracht
Al dat verlangen en proberen schroeft de druk alleen maar op, met het tegenovergestelde tot gevolg. Je voelt je niet gelukkiger of succesvoller, je wordt je alleen maar bewuster van daar waar je tekortschiet.
Wat je volgens Clark en Watts beter kunt doen, is de teugels wat meer laten vieren, je minder zorgen maken over een of ander resultaat en de onzekerheid des leven accepteren.
Want we denken dat geluk of succes iets is dat we moeten nastreven en vinden, vermoedelijk ergens hoog op een ladder ofzo, maar stiekem plak je het gewoon met plakband aan elkaar.
Want wie doet wat-ie leuk vindt, wint altijd.
Op Psychology Today legt Clark uit waarom te veel proberen om je goed te voelen juist tot het tegenovergestelde kan leiden.
Heel raak weer. Ook ik was zo’n kind dat schoolkranten maakte, alleen schreef ik ze vol bedachte roddels over klasgenoten en verspreidde ze dan in dezelfde klas. Ik ben blij om te vermelden dat ik iets ethischer ben inmiddels.
Thanks voor deze reminder lies! (En het leuke beeld van jou als klein meisje met glitter pennen bij de recorder 😍)